Onze deskundige van de maand februari is Jackie Bos. Ze werkt als ergotherapeut bij het Ambulant ReumaCentrum van de Sint Maartenskliniek in Nijmegen. Hier helpt ze onder andere jongeren met reuma die tegen problemen aanlopen bij hun dagelijkse bezigheden. 

Wat doet een ergotherapeut?
Ergotherapie is een erg breed beroep met een focus op het functioneren in het dagelijks leven. Het gaat over wat je doet of wilt doen aan zelfverzorging, werk, hobby’s, enzovoorts. Een ergotherapeut kan helpen met het zoeken naar waarom iets niet (meer) lukt en welke oplossingen of alternatieven hiervoor zijn. Dat kan natuurlijk van alles zijn; van een andere indeling van je activiteiten tot adviezen over je houding, hulpmiddelen, spalken of aanpassingen. Uiteraard staan die laatste drie vaak achteraan in het rijtje. De uitdaging is om eerst te kijken naar wat je zelf nog kunt veranderen of oplossen voordat je op zoek gaat naar een ‘externe’ oplossing. Omdat er zo enorm veel variatie mogelijk is, spitsen veel ergotherapeuten zich toe op een bepaald deelgebied.

Wat vindt u het mooist aan dit beroep?
Het contact met mensen en de voldoening van het moment waarop duidelijk wordt dat iemand toch weer iets kan wat (tijdelijk) niet lukte. Het werk is nooit standaard; je hebt iedere keer weer te maken met een nieuwe vraagstelling. De factoren en eigenschappen van een persoon of situatie zijn iedere keer anders. Soms maakt dat je onzeker. Het gebeurt wel eens dat ik denk “Goh, geen idee. Kan ik daar wel iets in betekenen?”. De truc is echter dat ik het niet vóór iemand wil of moet oplossen; we moeten het sámen uit gaan pluizen. Dat maakt het een heel dynamisch proces met voor alle betrokkenen soms erg originele en verrassende uitkomsten. En juist door die continue uitwisseling met degene tegenover me, leer ook ik elke keer wat nieuws. Fantastisch toch?!

Komt u veel jonge mensen tegen tijdens uw werk?
Veel mensen hebben het idee dat wij alleen maar te maken hebben met ‘bejaarden met scheve handen’. Dat beeld is natuurlijk ontzettend achterhaald. Het overgrote deel op onze afdeling bestaat uit mensen die nog volop actief zijn binnen hun werk, (jonge) gezin en bijvoorbeeld uitgaan.

Jongeren vormen echter niet onze grootste doelgroep, ook al hebben we zeker met ze te maken. Veel reumavarianten beginnen op latere leeftijd en degenen die wel al vroeg met reuma te maken krijgen, blijven vaak toch bij dezelfde arts onder controle (en van jongere ga je natuurlijk vanzelf over in de groep volwassene!).

Naast ergotherapeut binnen de reuma, heb ik me ook verdiept in handtherapie. Dit maakt dat we op de afdeling ook vragen tegenkomen die niet met reuma te maken hebben, maar gericht zijn op handproblematiek. Zo heb ik bijv. al diverse jongeren gezien met een zgn. skiduim of iemand die een handoperatie onderging om het effect van zijn spasmen te ‘veranderen’.

Welke problemen komt u tegen bij jongeren met reuma?
Het eerste antwoord dat me op deze vraag te binnen schiet is eigenlijk: “Opvallend weinig”. Jongeren zijn vaak erg actief en creatief in het zoeken naar alternatieve mogelijkheden of oplossingen. Ze maken daarbij ook steeds meer gebruik van (social) media. Dit geldt voor volwassenen ook, maar in mindere mate. Omdat jongeren ermee opgegroeid zijn, hebben ze toch de handigheid en vanzelfsprekendheid om hiervan gebruik te maken.

Een valkuil hierbij is wel dat het aanbod aan zoekresultaten op internet zo enorm is, dat het overzicht soms verdwijnt. Het verschil tussen ‘feit en fabel’ en of een genoemde oplossing ook echt adequaat is, is niet altijd duidelijk. Gelukkig is er dus toch nog wel een rol voor de ergotherapeut weggelegd, die met alle plezier meedenkt over de gevonden oplossingen. De therapeut kan je de voor- en nadelen uitleggen en je zelfs iets laten uitproberen.

Wat we verder aan vragen op de afdeling tegenkomen van jongeren is erg divers. Dit hangt natuurlijk ook samen met de mate van beperkingen die de reuma teweeg brengt. Hoe meer dit effect heeft op je bewegingsmogelijkheden of bijvoorbeeld kracht, hoe eerder er gekeken zal worden naar hulpmiddelen, woningaanpassingen en vervoersmogelijkheden.

Vaak zit het grootste probleem echter in pijn en vermoeidheid. Dan krijg ik vragen over het volhouden van een studie (veel zitten, boeken sjouwen, lang schrijven, stage lopen), werkmogelijkheden (‘hoe kom ik aan een baan als ze weten dat ik reuma heb? Wat voor werkzaamheden zou ik kunnen doen en volhouden?’) en natuurlijk hobby’s zoals uitgaan.

Sommige vraagstukken zijn met enkele afspraken ergotherapie nog wel op te lossen. Soms is de situatie echter toch wat complexer of onzekerder. Gelukkig hebben wij op de afdeling dan de luxe van een enorme club enthousiastelingen uit verschillende beroepsvelden. Zij proberen in een individueel dagbehandelingsprogramma je ‘rugzak te vullen’ zodat je zelf weer de draad op kunt pakken. De ergotherapeut doet dan maar een onderdeel van de behandeling. Verder wordt afgesproken dat bijvoorbeeld de maatschappelijk werker of psycholoog zich meer op het ‘omgaan met’ richt, de verpleegkundige op de energieverdeling, de fysiotherapeut op oefeningen en de ergotherapeut op de praktische invulling van het geheel met daarbij ook adviezen over houding en hulpmiddelen of aanpassingen als dat nodig blijkt.

Wat kunt u betekenen voor jongeren die door een gewrichtsontsteking beperkt worden tijdens hun studie?
Op de ontsteking zelf hebben wij natuurlijk erg weinig invloed. De belangrijkste invloedfactoren zijn dan medicatie, voldoende rust (onbelast bewegen) en eventueel koelen. Wel kan het interessant zijn om te kijken of de ontsteking vooral een gevolg is van de reuma op zich, of dat er ook een belastingscomponent meespeelt. Je kunt hierbij dan denken aan de zit-/schrijfhouding, repeterende bewegingen, gebruik van kracht et cetera. In dat geval is het interessant om deze punten stuk voor stuk waar mogelijk te optimaliseren. Dit is niet altijd makkelijk, want scholen hebben natuurlijk ook hun eigen regels en voorwaardes waaraan je moet voldoen. We gaan dus vaak eerst op zoek naar wat de jongere zelf al zou kunnen doen, al is het in eerste instantie thuis of laag frequent op school. Vervolgens zal bekeken moeten worden in hoeverre deze mogelijkheden uit te breiden zijn binnen de opleiding die ze volgen.

Welke tips en trics heeft u voor jongeren die door vermoeidheid problemen krijgen om op schema te lopen met hun studie?
Het zal inmiddels wel al duidelijk zijn geworden dat dé oplossing niet te geven valt; helaas! Het is in ieder geval van belang om stap voor stap op zoek te gaan naar factoren die invloed hebben op je klachten, ook al voelt het niet direct als hét probleem. Alles wat je onder de loep neemt en waarin je iets verandert, kost tijd, aandacht en energie en zal dus niet direct een ‘eureka-gevoel’ oproepen. Dat is ook de grootste valkuil; hierdoor te snel de moed opgeven. In sommige gevallen moeten we ook even een duidelijke stap terug doen, om vervolgens aan een bepaalde opbouw te kunnen gaan werken. De manier waarop en mate waarin, kun je het beste bespreken met je behandelaar(s).

Vragen uit het (oude) forum

Ik heb een vraag, de laatste tijd is mijn reuma weer heel erg actief. Ik slik hier geen medicatie voor gezien ik steeds vervelende reacties op krijg en mijn reumatoloog het gewoon even niet meer weet. Echter ik heb al heel wat jaren last van mijn handen en draag ook vooral buitenshuis een brace aan beide handen vooral voor het ondersteun van mijn duimen omdat daar de ontstekingen in begonnen zijn. Alleen door de ontsteking die ik nu heb, vind ik de braces niet prettig zitten, en krijg ik in meerdere vingers ontstekingen. met als gevolg dat ik mijn hobby niet meer goed kan uitoefenen. Ik doe veel creatieve dingen schilderen, kaarten maken enz. en ben hierin ook vrijwilliger. Zijn er dingen die ik kan uitproberen om met minder pijn/ minder belasting toch creatieve dingen te kunnen doen. Heb zelf wel dingen geprobeerd enkele voorbeelden: penseel verdikken, meer rust pauzes inlassen, koelen, maar ik merk dat dit niet afdoende is. Zijn er andere dingen die ik kan proberen??

Vervelend dat het vooralsnog niet lukt de juiste medicatie af te stemmen om de reuma rustig te krijgen. Zoals je misschien ook al wel gehad hebt, geven wij er de voorkeur aan altijd ook met handoefeningen te starten naast het gebruik van een brace. Dit om ‘onnodige achteruitgang’ te beperken. In sommige situaties komt het nl. nog wel eens voor dat iemand een brace gaat dragen en door onvoldoende instructie en uitleg een soort verzwakking creëert waardoor er juist nog eerder sprake is van overbelasting / irritatie. Daarnaast is het zo dat als je het ene gewricht ‘vastzet’ dmv een brace, je automatisch overige gewrichten meer gaat belasten (en mogelijk dus net teveel). Oefenen in een actieve periode van de reuma is echter maar beperkt mogelijk natuurlijk. Het kan interessant zijn om even met een ergo- (evt. ergo-/hand-)therapeut te kijken naar het soort brace je hebt, om na te gaan of hierin iets te wijzigen is. Ook kan het interessant zijn om nog eens samen om tafel te gaan wat betreft je hobby’s. Wat je al noemt, klinkt hartstikke goed. Mogelijk zijn er nog oplossingen in de manier waarop je beweegt (hoeveel kracht gebruik je, vanuit welke gewrichten, enz.) en evt. andere oplossingen dan alleen verdikking (er zijn ook bijv. opzetstukjes die een andere handgreep mogelijk maken, veerscharen als je ook bij knippen problemen ervaart, enz.). Maar waar je eigenlijk al heel terecht mee begint: dat de reuma momenteel niet rustig te krijgen is, is eigenlijk al de belangrijkste belemmering… Sterkte in ieder geval!

Ik heb de laatste tijd moeite met het draaien van de knop van de verwarming. De draaibeweging die ik moet maken om de verwarming warmer te zetten lukt vaak niet. Heb je hier misschien een tip voor?

Afhankelijk van wat voor knop je aan de verwarming hebt, zou je eens na kunnen denken over de volgende onderdelen: 1. Voorkom uiterste standen door vaker kleine slagjes te maken dan in één keer een grote; 2. verdeel de kracht door twee handen te gebruiken; 3. verminder de (grijp-)kracht door er een lapje anti-slip omheen te doen voor betere grip. Mocht dit alsnog te weinig helpen, zou je nog kunnen kijken of je een hefboom kunt creëren door er iets op te klemmen of te overleggen met een klusexpert over de ‘stroefheid’ van de knop. Op naar de lente?!

Heb je zelf nog een vraag aan Jackie? Dan kan je deze tot het einde van februari aan Jackie stellen door een reactie achter te laten onder dit artikel.