Je ziet de zon langzaam ondergaan. En toch schrik je als het donker is.
Deze maand verloor ik mijn opa. We zitten in de woonkamer op de dag van de begrafenis als mijn oma ons de ontvangen rouwkaarten laat lezen. Op een van die kaarten staat bovenstaande tekst. Zo treffend, zo waar. Hoe zeer zijn ziekbed ons ook heeft geprobeerd voor te bereiden op wat er ging komen, de leegte die er ontstaan als het dan daadwerkelijk zover is, daar kun je van tevoren niet op inspelen.
Vaak wordt gezegd dat het verliezen van een dierbare vergelijkbaar is met het verliezen van (een deel van) je gezondheid. Zou er in beide gevallen dezelfde fases van rouw moeten worden doorlopen, vaak zelfs meerdere malen. Ik denk dat het wel klopt. Toen ik reuma kreeg waren er ook ‘voorsignalen’, maar toch was het onwerkelijk toen de diagnose kwam. En dan komen al die emoties, van ontkenning tot boosheid en verdriet. Je verliest iets wat zo bij je hoorde, je gezondheid is zo’n groot onderdeel van wie je bent. Net zoals de liefde die je voelt voor iemand die dichtbij je staat.
Een goede vriendin verloor vier jaar geleden haar moeder. Er is haar vaak gezegd dat ‘tijd alle wonden heelt’, zelf kon ze zich daar maar weinig bij voorstellen. Uiteindelijk is ze tot de conclusie gekomen dat het verlies niet minder wordt naarmate de tijd vordert. Misschien neemt het verlangen naar haar moeder zelfs alleen maar toe. Wat er volgens haar wel gebeurt, is het maken van nieuwe herinneringen. Herinneringen zonder haar moeder. Die komen vervolgens op de voorgrond. Ik weet dat het niets te maken heeft met vergeten, ik interpreteer het meer alsof de nieuwe herinneringen als het ware over het verdriet heen schuiven. Dat verdriet waar eerst niet omheen te komen was ligt nu onder een dun en kwetsbaar laagje van nieuwe momenten. Time heals nothing. It just replaces memories.
Ik schreef vorige maand dat het leven met reuma ‘beter’ wordt. Het verlies van opa en de ervaringen van mijn vriendin zetten me daar weer over aan het denken. Wat maakt dan dat het beter wordt? Ik denk dat mijn vriendin misschien wel gelijk heeft. Het gemis naar iemand van wie je houdt of naar de persoon die je was zonder reuma, neemt niet af. Maar er komen herinneringen (mooie herinneringen) mét reuma of zónder die geliefde persoon. Herinneringen die het verlies naar de achtergrond duwen en jou de tools geven te dealen met wat er is.
Dat het tijd kost totdat dat laagje nieuwe herinneringen zich over je verdriet heen schuift, is vanzelfsprekend. Sta jezelf tot die tijd toe geschrokken te zijn van het donker.