Dr. Yael is gepromoveerd op het onderwerp reuma en zwangerschap. Tijdens dit onderzoek ontdekte ze dat diverse vormen van reuma een heel verschillend verloop hebben voor, tijdens en na de zwangerschap. In dit interview deelt ze haar kennis met ons!

U bent een paar jaar geleden gepromoveerd op het onderwerp reuma en zwangerschap. Wat zijn de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek?
De studie richtte zich met name op wat het ziektebeeld van reumatoïde artritis (RA) doet tijdens de zwangerschap. Vaak wordt gezegd dat vrouwen met reuma zich beter voelen tijdens de zwangerschap doordat ze minder klachten hebben. Dat wilde ik graag onderzoeken. Daarvoor was het belangrijk om eerst gegevens te verzamelen met goede meetmethoden om de ziekteactiviteit vast te leggen. De resultaten van het onderzoek lieten vervolgens zien dat, van de deelnemende zwangere vrouwen aan het onderzoek ongeveer 30% spontaan in remissie raakte, dus een vermindering of verdwijning van de ziekteverschijnselen lieten zien (met minder medicatie gebruik dan voor de zwangerschap). Daarnaast hield 30% van de vrouwen stabiele ziekteverschijnselen en nog eens 30% had tijdens de zwangerschap een verslechtering van de ziekteactiviteit RA.
Na de bevalling kreeg bijna 50% van de vrouwen weer een opvlamming van de RA. Zo werd de basis gelegd voor de laboratoriumonderzoeken waarmee door collega promovendi verder onderzoek kon worden gedaan. Zij konden nu aan de hand van de indeling van de deelneemsters op ziekteactiviteit tijdens de zwangerschap verdere verklaringen zoeken voor dit speciale verschijnsel.

Welke invloed heeft zwangerschap op de reuma?
Voor diverse ziektebeelden kan het verschillend verlopen. De twee belangrijkste uitersten voor RA zijn:
meest gunstig : spontane verbetering tijdens de zwangerschap (bij een groot aantal patiënten)
meest ongunstig: Systemische Lupus Erythematodes (SLE), waarvan bekend is dat het juist erg kan verslechteren in de zwangerschap en waarbij de actieve ziekte bij de moeder tijdens de zwangerschap ook voor het kind ernstige risico’s kan hebben.

Heeft de ziekteactiviteit voorafgaand aan de zwangerschap invloed op de ziekteactiviteit tijdens en na de zwangerschap?
We zien dat bij lage ziekteactiviteit van de reumatische ziekte (zowel RA als SLE) voor de zwangerschap, er meestal een gunstig beloop is tijdens de zwangerschap. Het is dus belangrijk met de reumatoloog voor de zwangerschap te streven naar een zo laag mogelijke ziekteactiviteit voor de reumatische ziekte.
Sommige reumapatiënten (en misschien ook hun artsen) zullen het risico van stoppen met medicatie mogelijk te groot vinden.

Wat zijn de gevolgen voor het kindje als je tijdens je zwangerschap medicijnen blijft gebruiken? Van MTX is bij iedereen wel bekend dat je hiermee moet stoppen als je zwanger wilt worden, maar hoe zit het bijvoorbeeld met de biologicals (die nog relatief nieuw zijn)?
Voor de medicatie geldt dat per persoon gekeken moet worden wat het risico en het voordeel van doorbehandelen kan zijn. Dit natuurlijk alleen als van het medicijn niet bekend is dat het schade aan de vrucht of een miskraam kan veroorzaken. Er zijn middelen die doorgebruikt mogen worden, maar inderdaad is methotrexaat (MTX) een van de middelen die niet samen gaat met een zwangerschap wegens het risico op aangeboren afwijkingen. Dit geldt zowel voor mannelijke als vrouwelijke gebruikers van het middel. Inderdaad zijn de biologicals (ik beperk me tot anti-TNFalfa medicatie)  nog relatief nieuw en nog niet alle (late) gevolgen van het gebruik tijdens de zwangerschap zijn bekend, met name voor de kinderen die geboren worden. Daarom geldt hiervoor dat met de behandelend specialist goed besproken moet worden wat het risico en het voordeel van eventueel doorbehandelen met anti-TNF kan zijn in een specifieke situatie (bijvoorbeeld hele hoge ziekteactiviteit, of als er geen mogelijkheid is om met medicatie te behandelen die voldoende veilig zijn in de zwangerschap)  voor de (vrouwelijke en mannelijke) patiënt.

Stel: ik wil proberen zwanger te worden. Welke stappen moet ik vervolgens ondernemen?
Het belangrijkste is dat zowel mannelijke als vrouwelijke patiënten al bij een kinderwens contact zoeken met hun behandelend reumatoloog. Daarnaast kan de kinderwens besproken worden met de gynaecoloog. Deze kan een preconceptioneel (voor de zwangerschap dus) advies geven over leefgewoonten voor en tijdens de zwangerschap om de kans op een goede zwangerschap in meerdere opzichten te vergroten. Je moet hier zeker aan denken wanneer er nog meer medicatie naast de anti-reumatica gebruikt worden. Ook zullen patiënten met diverse vormen van reuma of bij gebruik van bepaalde medicatie onder controle vallen van de gynaecoloog tijdens de zwangerschap. Dit maakt dat een vroege kennismaking al verstandig is.

Op welke manieren kan een reumatoloog assisteren bij dit proces?
De reumatoloog kan goed uitstippelen hoe lang bepaalde medicatie gestopt moet worden, aangeven of medicatie eventueel vervangen kan worden en adviezen geven met betrekking tot het wel of niet kunnen geven van borstvoeding in relatie tot de medicatie. Ook kan de reumatoloog praktische adviezen geven met betrekking tot de zorg voor het kind als het eenmaal geboren is. Dit laatste gebeurt dan meestal via de reumaconsulent of ergotherapeut. De reumatoloog kan ook patiënten naar de gynaecoloog verwijzen voor het preconceptionele advies. Zodra je zwanger bent is het belangrijk om in elk trimester, en in ieder geval bij toename van ziekteactiviteit contact te hebben met de reumatoloog. Zo nodig kan de medicatie aangepast worden om de ziekteactiviteit laag te houden, als dit voor moeder en voor de ontwikkeling van het vrucht/baby van belang lijkt te zijn.